Bouwverslag Kolderstok VOC Retourschip Batavia 1628

[Danny Mulders]

Weer een mijlpaal, het staand want is nu klaar!

De touwen die nog los hingen heb ik door middel van talrepen strak gespannen.

Vervolgens de laatste weeflijnen in de top van de grote mast. Voor de andere bouwers: vergeet ook niet de weeflijnen onder de marsen.

Hetzelfde verhaal bij de fokkemast:

En dan tot slot een totaaloverzicht van het hele staand want:

Ik zou liegen als ik zou zeggen dat ik niet een klein beetje trots ben. Maar vooral ben ik blij dat dit hoofdstuk nu is afgesloten. Weeflijnen zijn in het begin leuk, maar als je er twee á drieduizend knoopjes in gelegd hebt ben je er wel een keertje klaar mee .


Ik zit te twijfelen over het vervolg. Ik kan kiezen uit drie dingen om nu mee verder te gaan:
1. Het aanbrengen van alle blokken voor het lopend want.
2. Het lijkentouw aanbrengen rondom de zeilen.
3. De ra's op maat maken en beitsen.

In een volgende post zien jullie voor welke optie ik heb gekozen, ik weet het zelf namelijk nog niet.

 

[Pingu57]

mooi hoor

 

[Danny Mulders]

De volgende stap werd uiteindelijk het aanbrengen van alle blokken voor het lopend want.

Als eerste heb ik alle benodigde enkele en dubbele 4mm blokken tussen de boegspriet en de fokkemast geplaatst. Ik heb niet helemaal de tekening gevolgd, omdat foto's van de replica en de EO documentaire een net iets andere verdeling laten zien.

Daarbij viel ook het touw bij de boegspriet dat als handgreep gebruikt wordt mij steeds meer op. Ik had hem al eerder gezien maar nu besloot ik toch maar dat die ook op het model moet komen. Daarom heb ik eerst een boel knoopjes gelegd in een 0,5mm bruin draadje. Deze knopen dienen in het echt om houvast te geven.

Hier zit het draad op het model geknoopt.

Daarna heb ik de 4mm blokken in de fokkemast geknoopt waar later de ra's horizontaal mee worden gehouden. Ook heb ik voor de boelijnen enkele 3mm blokken aan de staggen geknoopt, in paartjes van 2 naast elkaar. Deze verdeling heb ik ook niet helemaal volgens tekening gemaakt maar ook weer volgens referentiefoto's, de documentaire, en een poster die ik op de Bataviawerf heb aangeschaft.

Waar ik toch nog even goed naar moest zoeken was hoe het blok voor de schoot van het blinde zeil bevestigd moest worden. Volgens de tekening moet deze op het derde jufferblok geplaatst worden, maar dit kwam ik verder nergens tegen. Via de documentaire zag ik dat dit blok waarschijnlijk ergens ter hoogte van het voorste onderste jufferblok moest hangen, maar omdat het anker er in dat shot voor hing kon ik niet precies zien hoe het blok bevestigd was. Ik wist nu wel waar ik naar moest zoeken en op referentiefoto's zag ik vervolgens dat dit blok via een lang touw boven de derde weeflijn was vastgeknoopt.

Tot slot even een idee van hoe ik van plan ben bij te houden welke blokken ik al heb gemonteerd en welke nog moeten. Op de linkertekening staan alle blokken voor de ophanging van de ra's, en op de rechtertekening staan alle blokken voor de bevestiging van de zeilen. Elk blok dat ik al heb geplaatst wordt op beide tekeningen rood gemarkeerd. Te zien is ook al dat ik enkele blokken heb doorgekrast omdat deze in werkelijkheid daar helemaal niet zitten, die ga ik op mijn model daar dus niet plaatsen. Ook heb ik enkele nummers van nagels op de nagelbanken veranderd omdat het model anders asymmetrisch getuigd wordt.

Ik zal bij de rest van de tuigage op een aantal punten verder afwijken van de tekening en zelf ook nog wat toevoegingen gaan doen, maar dat zien jullie vanzelf wel als het zo ver is.

 

[pietsan]

Mooi om te zien dat je alles goed uitzoekt, oog voor details, daar hou ik wel van

 

[*Hans*]

Mede Batavia-bouwers zullen wellicht van het bovenstaande een beetje in de war kunnen raken en zich afvragen of de tekeningen dan niet goed zijn.

Ik heb bij het maken van de tuigage-tekeningen me deels gebaseerd op de diverse foto's die ik heb van de Lelystad Batavia, maar ook voor een heel groot deel me laten leiden door enkele boekwerken die uitgebreid de tuigage van vroeg 17e-eeuwse schepen beschreven. Hierdoor zijn er enkele verschillen ontstaan tussen het model en de replica in Lelystad, verschillen die overigens niets afdoen aan de manier en wijze waarop tuigage aangebracht werd en waarmee het schip gezeild werd.

Danny, ik neem aan dat je jouw tuigage en het aanbrengen ervan in dit verslag op (de voor jou bekende) duidelijke wijze zult bijhouden zodat andere bouwers hier ook baat bij hebben

 

[Jaques]

Een hele mooie interactie van producent en gebruiker
Volg het met grote interesse en kan niet anders zeggen dat hier een schitterend schip aan zit te komen, geweldig mooi Danny.
Hans, misschien een ideetje voor een keuze pakket, twee tuigage tekeningen???

 

[Danny Mulders]

Ik ben inderdaad van plan om bij te houden welke aanpassingen ik doe Hans, kan anders inderdaad nogal knap lastig zijn voor andere bouwers. Ik heb wel twee kleine "foutjes" gevonden op tekening 6 van het lopend tuigage. Onder beide marsen van de grote mast zitten daar 4-1 blokken, maar als je zeilen wil monteren moeten dat natuurlijk 4-2 blokken zijn. Op de tekening van de zeilen staan ze wel zo aangegeven dus er zit verschil in de twee tekeningen. Op de fokkemast staan ze wel meteen goed aangegeven. Zijn maar kleine dingetjes en ik begreep inderdaad al dat je je waarschijnlijk niet alleen had gebaseerd op de replica. Is in principe ook niks mis mee maar ik probeer dus wel vrij strikt de replica aan te houden.

 

[Danny Mulders]

Ik heb er even goed over nagedacht en ga waarschijnlijk op het eind een overzichtsfoto maken met daarop aangegeven welke blokken ik waar heb gebruikt op het model. Ik denk dat dat een duidelijker beeld geeft van mijn aanpassingen dan telkens kleinere foto's.

 

[Danny Mulders]

Inmiddels zitten alle vaste blokken op het model. De rest van de blokken komt aan de ra's of aan de zeilen te hangen.

Als eerste hier alle blokken achter de fokkemast. Is nogal een wirwar, maar straks op de overzichtsfoto wordt het een stuk duidelijker.

Vervolgens twee 4-2 blokken in het staand want van de grote mast.

Daarna twee 3-1 blokken aan weerskanten van het model.

Dan in de ringen bij de spiegel:
-De voorste ring aan weerszijden een 4-1 blok.
-De achterste ring aan bakboord een 4-2 blok voor de bevestiging van de bezaansroede, de achterste ring aan stuurboord een 3-1 ring voor het zeil.

En dan tot slot een overzichtsfoto met daarop alle blokken die ik heb aangebracht. Als je erop klikt komt ie in het groot en moet de tekst duidelijk leesbaar zijn. Ik heb sinds mijn vorige post aan de boegspriet overigens één 4-2 blok uit de middelste stag gehaald en die vervangen door twee 4-1 blokken onder de voorste mars, dit klopt meer met de werkelijkheid kwam ik achteraf achter. Dit klopt al wel op onderstaande afbeelding.

Volgende stap is het aanbrengen van een gedeelte staand want tussen de bezaansmast en het staand want van de grote mast, die kwam ik namelijk ook nog tegen op sommige foto's. En daarna kan ik de ra's gaan maken.

 

[Danny Mulders]

En zoals ik eerder al heb aangegeven maak ik nog een eigen toevoeging die niet op de tekening staat. Op het moment zit dit deel van de tuigage ook niet meer op de replica in Lelystad, maar helemaal in het begin heeft het er wel op gezeten, dus voeg ik het alsnog toe. Wat de naam is van dit specifieke stuk tuigage durf ik ook echt niet te zeggen.

Als eerste twee 4mm jufferblokken. Aan één ervan werd een 4-1 blok geknoopt, aan de andere een flink eind touw.

Vervolgens een 3-1 blok aan de bakboordzijde in het staand want.

En twee 4-1 blokken aan de top van de bezaansmast.

Vervolgens kon de hele boel door elkaar heen geregen worden en de jufferblokken aan het staand want geknoopt. De precieze hoogte waar het vastgeknoopt moest worden was lastig te vinden maar uiteindelijk heb ik een paar foto's van de replica gevonden waar deze lijnen op stonden, en van één van die foto's was de resolutie dusdanig hoog dat ik nu 99% zeker ben dat de knopen op de juiste plek zitten. Helaas is het geen symmetrisch systeem en het feit dat er links een extra blok zit waar draad doorheen getrokken is heeft er voor gezorgd dat de jufferblokken alsnog niet helemaal op dezelfde hoogte hangen. Als de zeilen er straks eenmaal in hangen valt dit waarschijnlijk niemand op.

En tot slot een mooi zij- en achteraanzicht.

Zoals gezegd is de volgende stap het maken van de ra's. Ik heb het tempo er lekker inzitten en als ik dit zo vol kan houden is het model waarschijnlijk op tijd af om in Lelystad te kunnen tonen. De vraag is alleen of ik dit tempo de komende 3 weken ook echt blijf houden.

 

[pietsan]

Dit is het kruisstengenstag, welke tot midden 17e eeuw op deze manier werd gestaagd, en werd middels een wat ingewikkelde takelage en spinnekoppen op het laatste paar hoofdtouwen van het grootwant gezet.
Zeer zeker een mooie en correcte toevoeging van het staand want uit die tijd

 

[Danny Mulders]

Weer wat geleerd

 

[Ton1937]

Ik verbaas me telkens weer hoe mooi er gebouwd kan worden.
Dat krijg ik niet voorelkaar daar ben ik te onrustig voor.
Het word erg mooi.
gr Ton.

 

[Danny Mulders]

Inmiddels sta ik zelf wel een beetje versteld van het tempo waarop de bouw op dit moment loopt. Waar ik had verwacht dat ik maximaal 2 ra's op een dag kon maken, heb ik in twee dagen tijd alle 11 ra's op het beitsen na afgekregen.

Ik ben eerst begonnen alle ra's taps te schuren. Ik wilde hier eigenlijk een draaibank voor gebruiken maar ik kon de rondhoutjes niet inklemmen zonder een afdruk van de klauw te krijgen in de afgedraaide ra's. Dit betekende dus dat ik ze allemaal handmatig af moest schuren. Nadat dat gebeurd was kon ik in alle uiteinden een gat uitboren om kleinere rondhoutjes in te lijmen waar straks de blokken omheen komen te zitten. Tot slot kwam er op elke ra een houten beugel waar de ophanging doorheen loopt. Van dit beschreven proces heb ik niet echt foto's gemaakt, maar ik heb straks wel een foto van het eindresultaat.

Wel heb ik foto's van hoe ik specifieke details op de bezaanroede heb gemaakt. Bovenin de bezaanroede komen straks twee dirkhanepoten te hangen. Deze dienen om de top van de roede omhoog te houden. Op de tekening staan hier ook een soort beugels getekend waar het draad doorheen komt te lopen, en die heb ik dus ook nagemaakt, al zijn ze wel veel grover uitgevoerd dan op de tekening. In schaal 1:72 kun je deze namelijk niet echt van hout maken, dat zou dan eigenlijk 3D geprint moeten worden en dat zou qua materiaal weer flink misstaan.

Maar goed. Eerst de boel overgenomen van tekening en 2mm gaatjes geboord in losse plankjes, het middelste gat in het plankje van 5 net wat breder dan de rest.

Daarna die plankjes in de lengte doormidden gesneden.

Op de bezaanroede gelijmd ziet dit er zo uit. Door de gaatjes komt straks draad te lopen. Hier is te zien hoeveel grover ik ze uit heb moeten voeren om ze überhaupt te kunnen maken.

Met vervolgens de rest van de klampen erop krijg je dit. De bezaanroede lijkt hier langer dan aangegeven op de tekening, maar de tekening is in het midden wat opgekruld. In werkelijkheid klopt de lengte precies.

Zoals eerder vermeld, hier een overzichtsfoto van alle ra's hoe ze er nu bijliggen, netjes gesorteerd per mast.

En tot slot een close-up van de uiteinden van de ra's. De uiteinden van de grootste ra's zijn gemaakt van resten 3mm rondhout die over waren van de kleinere ra's en de vlaggenmasten. Werkwijze: De uiteinden steeds iets ruimer uitboren tot de rondhoutjes erin pasten, en vervolgens vastlijmen.
De middelste ra's van elke mast alsook de bezaanroede zijn voorzien van 2mm gaatjes waar vervolgens afgeknipte tandenstokers in gelijmd werden. En de kleinste ra's zijn simpelweg met een mesje wat dunner gesneden, aangezien dat makkelijker was dan een 1mm rondhoutje vinden en die erin te maken.

Volgende stap wordt het beitsen van de ra's en het lijkentouw rond alle zeilen naaien.

 

[Ger Bischoff]

Wat heb je hard gewerkt en wat ziet het er mooi uit.
Groeten Ger

 

[Danny Mulders]

In de afgelopen week heb ik mij bezig gehouden met het aanbrengen van het lijkentouw rondom de zeilen. In het begin even uitvogelen hoe het nou precies in zijn werk gaat, maar na het 10e zeil heb je het echt wel in de vingers.

Bovenin het midden van de zeilen wordt begonnen het lijkentouw vast te zetten met een dubbele knoop die ook door de rand van het zeil wordt genaaid, en daarna met een festonsteek rondom verder gaan. Op de onderste hoeken wordt het lijkentouw net wat langer gelaten om zo een lusje te maken. Dit lusje wordt later nog afgebonden met wat draad zodat hij mooi in vorm blijft en niet kan verlopen.
Hieronder een foto waarbij het lijkentouw van de bezaan voor de helft klaar is.

Hier de bezaan en het kruiszeil rondom voorzien van het lijkentouw. Als er voldoende spanning op het lijkentouw staat kun je de zeilen ietwat rond maken, de randen blijven hun model dan mooi houden.

Bijna vijf dagen later waren alle zeilen voorzien van het lijkentouw, en inmiddels had ik de ra's ook al voorzien van twee lagen beits. Voor het overzicht hier alles apart gelegd per mast.

Om te oefenen heb ik eerst het kruiszeil aan de bijbehorende ra genaaid. Dit ook weer met een festonsteek, maar dan net iets anders zodat de doorlopende draad niet bovenop de ra zou komen te liggen maar juist aan de achterkant op het randje van het zeil. Ik ben zeker niet ontevreden met het resultaat.

En tot slot de bezaan. Deze was wat ingewikkelder vanwege de uitsteeksels op de bezaanroede. Uiteindelijk worden de hanepoten nog bovenin door de gaatjes in het hout en door het lijkentouw gevoerd waardoor het zeil dus overal mooi vast zit.

En dit was het weer voor nu. De volgende update zal waarschijnlijk zijn wanneer alle zeilen aan de ra's zitten en de zeilen en ra's zijn voorzien van blokken.

 

[TIMBERWOLF]

mooi gemaakt danny

 

[Ger Bischoff]

Dat ziet er weer erg mooi uit. Ik kijk uit naar je volgende update.

 

[Jaques]

Heel netjes gedaan weer

 

[Marc w]

knap werk en zeer netjes uitgevoerd.