Bouwverslag Duyfken (Kolderstok)

[Matthias Noback]

Al een tijdje lees ik mee met diverse bouwverslagen van historische zeilschepen en daar heb ik echt van genoten. Nu waag ik toch maar eens de stap en begin zelf met een bouwverslag van de Duyfken, een kit van Kolderstok, u allen wel bekend.

Even wat achtergrondinformatie voor ik aan het verslag begin. Afgelopen september was ik na jaren weer eens op bezoek bij de Bataviawerf en daar liep ik tegen de houten modelbouwkit van de Batavia aan. Al sinds dat ik een jaar of 12 ben wil ik een model van de Batavia maken. Indertijd verslond ik de artikelen in het blad van de NVM en voor mijn verjaardag kreeg ik de complete set tekeningen van Esveld, die ik met mijn vader heb opgehaald in Uden. Ik zocht alles uit over de Batavia, verslond alle boeken, maakte tekeningen, deed metingen op de werf, verzamelde alle Batavia Cahiers, en probeerde zelfs Van Yk te lezen. Het is natuurlijk goed om als kind ambities te hebben, maar de ambitie om de Batavia schaal 1:50 compleet met spanten en alles te bouwen was toch iets te groot. Als volwassene begrijp ik nu beter wat het allemaal inhoudt om zo'n schip te maken, laat staan als je alle onderdelen zelf moet maken.

Na het bezoek aan de werf werd mijn oude droom weer levend, en zo keek ik eerst maar eens rond op kolderstok.com. Het Speeljacht leek me een goed begin. Hans van Kolderstok stuurde ook nog een kleine bijboot mee om te oefenen, samen met de suggestie om eens te kijken op het forum hier. Bedankt nogmaals Hans! Het bijbootje was een hoop gepruts en gaf zo een voorproefje van de werkzaamheden. Het Speeljacht was al meer “het echte werk”. En in oktober had ik hem af.

Speeljacht Kolderstok

• Matthias Noback
• 4 feb 2022

Speeljacht Kolderstok

• Matthias Noback
• 4 feb 2022

Zou ik nu aan de Batavia beginnen? De site vermeldt niveau 3-4 en ik voelde me er nog niet echt klaar voor. Dus toch eerst de Duyfken besteld en daar met volle teugen van genoten. Het schip is nog niet klaar, maar ik heb wel van het begin af aan foto’s gemaakt en vind het leuk om hier met terugwerkende kracht nog een verslag bij te houden.

Ik vind dit forum een bron van inspiratie en ik hoop ook, zij het als beginnend bouwer, iets bij te kunnen dragen. Alle feedback die jullie hebben is van harte welkom!

 

[*Hans*]

Kom maar door met het verslag!

 

[Matthias Noback]

Van het echte begin van de bouw heb ik geen foto's. Het eerste foto-waardige resultaat was kennelijk het aanbrengen van de eerste plank, die met gelaserde streepjes op de spanten was aangegeven. Achteraf bleek dat elastiekjes toch niet sterk genoeg waren en dat de plank enigszins naar beneden was gezakt op sommige plaatsen. Later is het nog redelijk goedgekomen.

Het leek mij handig om een soort "helling" aan te schaffen voor de bouw van de Duyfken, die zie je op de foto ook. Er zitten wat blokjes bij waartussen je het middelste schot kan klemmen zodat het schip rechtop blijft staan. Ik moet zeggen dat de toegevoegde waarde van dit product niet heel groot is. In het begin is het even handig, maar met de kiel gemonteerd, en later als de romp eenmaal volledige beplankt is heb je er weinig steun meer aan en valt er verder weinig te klemmen.

WhatsApp Image 2022-02-04 At 15.40.34

• Matthias Noback
• 4 feb 2022

WhatsApp Image 2022-02-04 At 15.40.34 (1)

• Matthias Noback
• 4 feb 2022

WhatsApp Image 2022-02-04 At 15.40.34 (2)

• Matthias Noback
• 4 feb 2022

Op dit punt in de bouw heb ik de spanten al in de vorm geveild en geschuurd. De volgende keer moet ik daar wel iets beter mijn best op doen; ik had er nu te weinig af gehaald op sommige plaatsen zodat er achterin het schip toch een rare bolling in de romp is ontstaan. Op deze foto van later in het proces kan je de knik enigszins zien:

WhatsApp Image 2022-02-04 At 15.40.34 (4)

• Matthias Noback
• 4 feb 2022

 

[Stephan Kertész]

Welkom en veel succes

 

[Bouke van der Voet]

Klapstoel staat klaar, volgen staat aan, kom maar door met je verslag!
succes Matthias!

 

[Ruud Pont]

Leuk, weer eens een Duyfken!!!
Ik ben erbij....

 

[Jaques]

Ha die Matthias welkom hier bij de houtsnuivers en dat eerste schuitje wat je daar gemaakt hebt mag best gezien worden hoor
Het is niet verkeerd om eerst wat kleinere scheepjes te maken voordat je aan de Batavia begint, zo heb ik het ook gedaan, en als je zover bent dan zullen we dat met heel veel interesse gaan volgen, maar vooralsnog gaan we eens lekker voor deze Duyfken zitten...........
Veel succes met de bouw en als je wat wilt weten tijdig hier je vraag stellen, je zult dan wel merken dat er hulp voldoende is, dus laat nu die foto's maar komen, we zitten er helemaal klaar voor
Gr Koos

 

[Pingu57]

Welkom Matthias, veel plezier met de Duyfken.

 

[TIMBERWOLF]

Welkom op het forum en veel success met de bouw

 

[Matthias Noback]

@*Hans*
@Stephan Kertész
@Bouke van der Voet
@Ruud Pont
@Jaques
@Pingu57
@TIMBERWOLF
... Hartelijk dank allemaal voor het warme welkom op dit forum! Ik zorg dat er wat te beleven valt met de volgende stap van de bouw: het beplanken van de romp. Dat was in het begin goed te doen, naar beneden werkend vanaf de eerste plank. Na vier planken ongeveer ontstond de noodzaak om te gaan verjongen. Ik heb een aantal dingen geprobeerd om de aansluiting zo netjes mogelijk te krijgen en te voorkomen wat anderen hier "schotelen" noemen. Dichter bij de kiel komend realiseerde ik me dat ik echt beter had moeten schuren en vooral beter had moeten passen met een dun latje. Het is sowieso een lastig stukje bij de spiegel. Wanneer met een nieuwe plank beginnen? En wanneer een insteker gebruiken? Een verbeterpunt voor de volgende keer zal zijn om de planken ook aan de zijkanten enigszins te schuren zodat ze beter aansluiten. Verder wil ik ook een verdeling op de spanten gaan maken zodat ik aan het eind geen al te smalle plankjes hoef te maken. Naast dat het niet realistisch is, is het ook niet mooi. Gelukkig zitten deze minder fraaie stukken aan de onderkant, en dat blijkt toch ook te horen bij de kunst van het modelbouwen: je kunt vaak een probleem wel enigszins wegpoetsen.

Het buigen met de Kolderstok-plankenbuiger ging heel goed. Ik probeerde vaak voor werktijd en na het avondeten nog gauw een plankje te buigen en te plaatsen. Langer dan een kwartier in het water bleek echt niet nodig. Het gebeurde af en toe wel dat een plank brak, en ik denk dat dat kwam door te lang weken.

Voor het op de plaats houden van de planken heb ik papierklemmen van de Hema gebruikt, dat werkte heel aardig. Het doed een beetje denken aan de 17e eeuwse methode met klampen. De ronding kon ik soms vasthouden met wat elastieken om de gehele romp heen. Tussendoor even schuren en dan komt er toch een mooie vorm tevoorschijn.

WhatsApp Image 2022-02-04 At 15.40.34 (3)

• Matthias Noback
• 4 feb 2022

WhatsApp Image 2022-02-04 At 15.40.34 (4)

• Matthias Noback
• 4 feb 2022

WhatsApp Image 2022-02-04 At 15.40.34 (5)

• Matthias Noback
• 4 feb 2022

(foto's van eind oktober/begin november)

 

[Matthias Noback]

Het grappige van een bouwbeschrijving vind ik trouwens dat er soms een zin staat als "beplank nu de gehele romp" en die ene zin staat dan voor weken werk, en een hoop zorgen over hoe dat dan precies moet!
Al bouwend kom je er toch achter dat je veel zelf moet uitzoeken. Met name vooruitkijken en zelf nadenken over de juiste volgorde van dingen, dat is wel iets waar ik aan moest wennen.
In het dagelijks leven ben ik programmeur en met de computer is er altijd een weg terug en kan je wat je hebt gemaakt altijd weer aanpassen. Met houten modelbouw is de weg vooral voorwaarts en is er weinig ruimte om eerdere stappen te herzien.

 

[Stephan Kertész]

Ja, je moet ver vooruit denken als je zulk een model bouwt. Maar zoals ik er nu tegen aan kijk gaat dat jouw goed af, is mooi aan het worden. Er is een hulpmiddel (pdf) welke veel hier gebruiken om te beplanken. Geschreven door @Ptèr , wellicht dat hij jouw de download link kan geven.

Kleine opmerking voor het schrijven en plaatsen van foto's in dit verslag. Je maakt gebruik van media om een foto toe te voegen. Niet verkeerd maar is een beetje onhandig om ze goed te bekijken. Je kan ook tijdens het schrijven van je bericht onder het kader 'Upload Bestand' klikken en dan je foto's selecteren die je wilt uploaden naar je post. (Max. 10 per post) en dan kan je als de foto's geupload zijn op 'volledige afbeelding' klikken. Daar waar je cursor in je tekst staat komt de desbetreffende foto te staan.

 

[Matthias Noback]

Bedankt voor de tip @Stephan Kertész
Eens kijken of dit beter is zo.

De volgende stap in de bouw was het maken van het deurtje naar ik denk de kajuit en van die mooie overlappende beplanking. Ik was even bang dat tijdens het drogen de planken zouden verzakken, maar daar was geen sprake van, zelfs zonder klemmen. Het was een lastig hoekje om te werken maar met een pincet ging het vrij goed. Ook wat beits- en schilderwerk gedaan dus.

En dit is het soort doorkijkje waar ik heel gelukkig van word! Net alsof je zelf even op het dek staat. Vanaf deze hoogte vallen natuurlijk de kieren en onregelmatigheden wel meer op. De schaarstokken geven wat extra relief aan het dek, maar achteraf vind ik het jammer dat ik ze hier al heb aangebracht Ik had eerst het hele dek wel even willen schuren. Sowieso was het denk ik prima geweest om het beplanken in zijn geheel pas te doen na het afzagen van de tijdelijke spanten. Dan kan je gelijk doorwerken en hoef je ook niet na te denken wanneer te stoppen in verband met die spanten.

Overigens heb ik voor het plaatsen de zijkanten van de dekplanken langs een potlood gehaald, dat geeft een mooi effect. Ik vind zelfs de potloodblekken die je op het dek hieraan soms overhoudt wel mooi. Het maakt het geheel wat natuurlijker. Ik heb ook later het dek niet gebeitst of gelakt. Bij een volgend model zal ik hier eens wat mee experimenteren, maar op dit punt in mijn bouwcarrière voel ik nog te weinig ruimte om zelf op ontdekkingstocht te gaan, en volg ik toch vrij netjes de bouwbeschrijving.

 

[Heinrich]

Hello Matthias. baie welkom hier bij ons. Ik is altijd blij om noch een Kolderstok in bouw te ziet - en jouw Duyfken lijk zommer baie leuk! Tja, zoals jij nou achergekomt heb werk zekere dinge beter as mens dit effens anders aanpakt, maat zo bouw jij de ervaring op bij jouw volgende model. Doe zo voort - van een Zuid-Afrikaner in China!

 

[Herby63]

Overigens heb ik voor het plaatsen de zijkanten van de dekplanken langs een potlood gehaald, dat geeft een mooi effect. Ik vind zelfs de potloodblekken die je op het dek hieraan soms overhoudt wel mooi. Het maakt het geheel wat natuurlijker. Ik heb ook later het dek niet gebeitst of gelakt.

Welkom op het modelbouwforum Matthias.
Ik haal ook altijd de dekplanken over een zacht potlood (6B) en van de 6 historische zeilschepen die ik tot heden gebouwd heb of nog aan het bouwen ben, is de Royal Caroline de eerste waar ik de dekplanken behandeld heb (met Deense olie om wat meer diepte in de kleur te brengen van dit Koninklijk jacht). Een aan weer en wind blootgesteld dek heeft een beetje een afgewassen kleur, die met de tand des tijds op je model alleen maar realistischer wordt.

Succes met de bouw verder.

 

[Matthias Noback]

Bedankt @Heinrich en @Herby63 voor de tip, ik denk dat ik de olie dan bewaar voor het volgende model, want het is nu te laat om dat nog netjes te krijgen denk ik.

Op onderstaande foto had het nog wel gekund (7 november jl.) De spanten zijn weggezaagd voor zover ze niet meer nodig waren. Een vreemde gewaarwording, maar heel logisch eigenlijk.

De volgende stap was het plaatsen van een betere versie van de dekbalken.

Na enigszins op maat brengen van de steuntjes ziet dit er toch al heel leuk uit. Ik vond het moeilijk om van te voren te bepalen waar en hoe ik de hoogste drie planken moest afzagen. Het is naar mijn smaak uiteindelijk iets te recht/verticaal, een beetje meer ronding was mooi geweest.
Evenals bij de overlappende planken naast het deurtje heb ik hier op het dek ook een paar kleine latjes aangebracht zodat de onderste plank wat extra steun heeft. Ik had hier iets meer de tijd voor moeten nemen eigenlijk, want deze latjes staan uiteindelijk niet helemaal haaks op het midden van het schip.

Ik vond het overigens lastig om de hoek te bepalen van de steuntjes. Het risico was dat de onderkant te dicht bij de mast zou uitkomen, en ik zag dat er nog een trap en een knecht tussen moeten passen. Dus uiteindelijk de gulden middenweg gekozen en ik ben er wel tevreden over.

Een paar dagen later (14 november) was dit gedeelte gemonteerd en gebeitst:

 

[TIMBERWOLF]

 

[Ptèr]

Hoi Matthias,

Van IT’er / programmeur naar modelbouw is beide bouwen. Een digitaal, ander analoog maar bouwen. Zoals je een programma schrijft, zal er eerst een goed design gemaakt moeten worden, logica worden bedacht m.b.v. flowcharts en vervolgens in de juiste taal schrijven, waar jouw inzicht in de taal, ervaring en creativiteit wordt aangesproken. Met modelbouw van een schip kun je meer of minder eenzelfde methode gebruiken, alleen is het design en de flowchart al voor je gedaan in basis, jij zal zelf de details moeten maken wat betreft uitwerking “ programmeren” zoals het beplanken van de romp. De manier hoe jij een “functie” bijvoorbeeld programmeert, is wellicht anders dan een collega programmeur. Beide kunnen hetzelfde resultaat geven. Dit geldt ook voor het beplanken van het onderwater schip.
Ik ga even niet in wat “historisch correct” is, er zijn namelijk meerdere prima methodes om een schip te beplanken, maar het gaat uiteindelijk om hoe jij met een tevreden gevoel je eindresultaat van “ beplank nu de gehele romp” bereikt.

latjes extreem lang weken in water hoeft niet. Het hout raakt alleen maar verzadigd waardoor het gaat uitzetten. Daarbij is hitte belangrijker omdat hitte de cellen en lignine in het hout week maakt. Heet water “ kokend” doet beide maar het water helpt bij het beschermen van het hout bij buigen met een plankbuigijzer zoals die van Kolderstok en daarbij zorgt hitte dat het water heel snel verdampt (stoom) waardoor het proces wat sneller verloopt en de natuurlijke “lijm” (lignine) die de cellen verbindt soepel maakt. Nadat het hout gebogen is en de lignine en celstructuur weer verhard is zal daardoor de plank zijn gebogen vorm behouden.
Door natuurlijke afwijkingen, defecten in het hout of de richting van de nerf, kan een plankje ook spontaan breken. Dat gebeurt en gelukkig wordt er doorgaans wat meer hout meegeleverd in een bouwdoos voor zulke gevallen.

Een 16e eeuwse “Hollander” beplanken is even anders dan een 18e of 19e eeuwse “Brit”. Andere aanpak, andere rompvorm andere plankpatronen.
Ik vergelijk een scheepsromp in eerste instantie als een houten vat met duigen. Duigen worden smaller naar de uiteinden en zijn breder in het midden. Scheepsromp idem! Dit in je hoofd als uitgangspunt nemende kun je uitrekenen hoe het verjongingsproces eruit ziet per huidgang. (Rij van planken van boeg naar achtersteven) simpele wiskunde / rekenkunde. Om op hetzelfde uit te komen kun je ook meetkunde toepassen en gebruik te maken van een lijnenplan / mal. Hiervan zijn zelfs YouTube filmpjes gemaakt en zal je moeten opzoeken. Ik heb ze even niet bij de hand.
De vorm van de romp gaat bepalen of je hele huidgangen van boeg naar steven kunt toepassen of dat je met insteekstukken (stealers) moet gaan werken. Dit is niet een, twee, drie in tekst uit te leggen zonder plaatjes.
Lees deze post van mij eens door en dan geeft het je meer inzicht op dit gebied. rompbeplanking uitgelegd en ook bij een ander schip chapter 5 rompbeplanking einde pagina 1

ook zijn een aantal andere goede en ervaren bouwers zoals @pietsan (ik noem er nu een, maar er zijn er dus meerdere zonder anderen te kort te doen) die in hun bouwtopics hun manieren tonen en veel tips en uitleg geven. Het is aan jou om ze eens te bekijken, wellicht uit te proberen en een methode te kiezen die jou het beste ligt. Een voorkeur is dus belangrijk voor het eindresultaat.

Het is een leuke kit die je aan het bouwen bent. Kleine hobbels in de beplanking kun je eeen beetje corrigeren bij het schuren of schrapen van de romp. Let op dat je niet door je plankjes heen schuurt, dan kun je wat planken verwijderen en opnieuw aanbrengen. Vraag me hoe ik dat weet…

ik zeg lekker doorgaan zo, ervaring opdoen en dingen meenemen voor je volgend project. Perfectie bestaat niet en we proberen meester te worden in het camoufleren van onze fouten i.p.v. het perfecte schip te bouwen.

Het ziet er prima uit!

groet,
Pter

 

[Matthias Noback]

Bedankt @Ptèr voor je uitgebreide reactie! Ik ga hier met het volgende model mee aan de slag en denk dat de beplanking van de romp dan echt veel beter kan worden. Het volgende model wordt trouwens het schip van Willem Barents, de bestelling is al geplaatst en ben het boek van Hoving en Emke aan het lezen, de voorpret is begonnen. Je hebt zeker gelijk wat betreft overeenkomsten tussen programmeren en modelbouwen. Ik had me nooit zo gerealiseerd dat er een degelijke ontwerpfase nodig is bij het modelbouwen, maar zo'n houten modelbouwkit is echt heel anders dan een Lego-pakket of een plastic modelbouwkit. Maatwerk is altijd nodig, al is het alleen al schuren, pas maken, etc.

 

[Matthias Noback]

Half november; de romp is dicht, en het is tijd voor de kanonspoorten. Heel wonderlijk, maar ik had in mijn hoofd dat ik twee kanonnen zou gaan plaatsen dus ook maar één poort aan elke kant hoefde te maken. Veel later in het proces heb ik dus nog twee poorten moeten maken en dat was toen veel onhandiger...

Sommige plankjes zijn dikker dan andere, dus het lijkt op bovenstaande foto alsof de extra latjes als berghouten al zijn geplaatst, maar dat is niet zo! Dat was de volgende stap:

Dit was toch echt een mooi moment! Het schip zag er in een klap veel realistischer uit vanwege het reliëf.
Ik had enige twijfels bij het achterste dek: moest de beplanking daar nou boven de dekbalken uitkomen? De conclusie was dat ik later teveel hout wel weg kon halen, maar te weinig hout nooit meer terug zou kunnen krijgen. Of zoals mijn vriendin altijd zegt: je kan van een tosti geen boterham meer maken. Deze slogan blijkt bij deze hobby toch vaak van toepassing te zijn!