Degenen die het geduld hebben om het epistel hieronder uit te lezen, zullen wellicht begrijpen waarom ik hierin gisteravond geen puf had..........
Eerst ook nog even een opmerking/waarschuwing. Het verslag zal wel eens erg gedetailleerd overkomen. Dat vindt mede zijn oorzaak in het feit dat er enkele forumleden zijn die in de toekomst ook dit model gaan bouwen. Voor hen kunnen die gedetailleerde beschrijvingen wellicht helpen bij hun bouw. Het zal wel blijken (en is hiervoor ook al meerdere malen aan bod gekomen) dat dit een wat bijzondere kit is. Hij laat veel ruimte aan de bouwer om zaken zelf in te vullen, waardoor er tijdens de bouw veel keuzes moeten worden gemaakt. Elke bouwer zal zo zijn eigen keuzes moeten maken, ik beschrijf alleen hoe ik het heb gedaan. Dat moet niet als een leidraad worden gezien, het zijn simpelweg persoonlijke keuzes die ieder voor zichzelf zal moeten maken. Daarnaast kan het ook nog mogelijk zijn dat de nieuwere bouwkits waar zij gebruik van gaan maken op bepaalde punten afwijken van mijn (heel) oude kit.
Ik had al geschreven dat ik een aanvang had gemaakt met de spiegelconstructie. Voordat je met plaatsen van het onderste dek, gevolgd door een beginnen met de beplanking moeten de spiegel en de onderkant van de boeg in ruwbouw aangebracht worden. Maar die ruwbouw moet natuurlijk wel de eindvormen in zich hebben.
De kit en de daarbij geleverde tekeningen met bouwinstructies zijn niet echt eenduidig. Hieronder de aanzichtstekeningen die bij het model geleverd worden:
Achteraanzicht
Zijaanzicht
Bovenaanzicht
Doorsnede
Deze doorsnede tekening is wel heel duidelijk geen modelbouwtekening, maar geeft een goed beeld van hoe de constructie er in werkelijkheid uitzag.
Ik denk dat de aanzichttekeningen een goed beeld geven van hoe het er uiteindelijk uit zou moeten gaan zien. De vormen hebben veel overeenkomsten met die van vergelijkbare schepen. Hoewel deze wel een slag groter was, richt ik me daarbij met name op de 7-Provinciën zoals beschreven door G.C. Dik in zijn gelijknamige boek.
Als je echter de bouwtekeningen naar de letter uit zou voeren, dan kom je (als je netjes bouwt) uit op een model zoals ik dat vond op een Duitse veilingsite:
Wat hierbij voornamelijk opvalt is dat alles recht is, terwijl de eerdere tekeningen duidelijke krommingen tonen. Zowel in bovenaanzicht is de spiegel gekromd, maar ook in het achteraanzicht zie je een kromming, met name bij wat aangeduid is als de "slingerlijst". Dit is een belangrijk onderdeel, het vormt de grens tussen de bovenspiegel (ook hakkebord genoemd) en de bovenste (bolle) wulf, en de verlenging hiervan in langsrichting vormt de scheiding tussen boven- en onderkant van de zijgalerijen. De slingerlijst is dus in twee opzichten gewelfd, zowel van achteren als van boven gezien. Dik laat zien hoe dit ook nog volgens het historische werk van Cornelis Van Yk eruit ziet:
Of het zal lukken is de vraag, maar ik ben wel van plan om dit binnen de grenzen van mijn beperkingen zo goed mogelijk te reproduceren.
Als eerste moeten dan de onder- en bovenspiegel gekromd worden. De mate van kromming is moeilijk uit de tekeningen te halen, want als je dat op gaat meten dan vind je nogal wat variatie. Als een ondergrens vond ik een afrondingsstraal van zo'n 260 mm. Die heb ik in eerste instantie maar gekozen, met de gedachte dat het toch wel weer wat terug zou veren. Daarvoor henb ik een mal gemaakt, waar op diverse breedten een balkje op juiste hoogte is gemaakt, zodanig dat deze kromming wordt gevolgd:
Dit is maar één manier, een andere optie was een aantal blakjes overdwars geweest, die dan volgens de gewenste kromming uitgezaagd zijn. De hierboven gekozen manier is wat simpeler, omdat het nauwkeurig op breedte zagen van de diverse stroken met de cirkelzaag voor mij een stuk simpeler is dan het nauwkeurig figuurzagen van een aantal identieke gekromde staanders in dwarsrichting.
De spiegeldelen heb ik gedurende een aantal uren (in dit geval minimaal 4) laten weken in water, waarna ik ze op de mal heb gespannen. Als eerste heb ik de bovenspiegel gedaan:
Na droging van meer dan 12 uur op een convector in de woonkamer uit de klemmen gehaald, en wat opviel was dat er eigenlijk geen sprake was van terugvering. Ook nu, ongeveer een week later blijkt hij nog steeds de vorm van de mal te hebben, zoals te zien is als je hem erop legt:
Het is dus de kleinst gevonden kromtestraal geworden, en als je de bovenspiegel op de plattegrond tekening zet kan je zien dat het goed overeen komt:
Wel vertoonde de zijkant op één plaats een delaminatie:
Maar door in de spleet wat lijm te persen/duwen en even een klem erop, was dit redelijk onzichtbaar op te lossen:
Vervolgens op dezelfde manier de onderspiegel gedaan. Hierin moet een slot komen dat over de kielbalk valt, maar gelukkig zat dat er nog niet in, want dan krijg je sneller de kans op een knik in plaats van een min of meer geleidelijke afronding.
Het resultaat was ongeveer hetzelfde als voor het bovendeel. Voor het mooi had ik misschien vanuit het midden nog wel een steun meer op de mal mogen maken. Als je heel streng kijkt kan je toch een lichte knik zien. Maar op normale kijkafstand valt dat niet op:
Maar nu komen de problemen pas echt. De situatie volgens de tekeningen is als volgt:
Dit is (zonder even naar de opmerking over spant 10 te kijken) de situatie midscheeps. Als je dan bedenkt dat de kromming van de onderspiegel ongeveer 10 mm naar voren is (even voor de schaal, de spanten zijn 5 mm dik), dan is het makkelijk te zien dat voor de plaatsing van de onderspiegel midscheeps er een klein gedeelte van spant 10 afgehaald moet worden, maar dat aan de buitenrand spant 10 tot boven de kielbalg weg zou moeten. Dat kan niet, want dat zou het hele verband uit die spant halen.
Verder zijn de 7 over de breedte verdeelde steunen aangeduid met A-B volgens tekening allemaal van dezelfde afmetingen. Die zijn dus duidelijk bedoeld voor een vlakke achterspiegel. Voor een gekromde spiegel zouden de steunen naar buiten toe in breedte moeten afnemen.
Hoe anderen dat opgelost hebben is mij een raadsel, maar je hebt hier volgens mij maar 2 mogelijkheden:
De spiegel midscheeps meer naar achter verplaatsen, door de steunen A-B daar breder te maken, zodanig dat je aan de buitenkant ongeveer de getekende situatie krijgt. Je maakt daarmee wel het hele schip een stukje langer.
Spant 10 over een bepaalde afstand naar voren verplaatsen.
Ik heb voor het laatste gekozen, en uitgevogeld dat een verplaatsing van spant 10 over ongeveer 7,5 mm voldoet. Daarvoor het slot voor spant 10 ongeveer over die afstand naar voren ingezaagd. Provisorisch in elkaar gezet ziet dat er dan zo uit:
Hierbij heb ik alleen de middelste steun A-B tijdelijk geplaatst, want de anderen passen helemaal niet meer. Ook is te zien dat de onderkant van de verplaatste spant niet meer strookt met de spant ervoor en de onderspiegel. Op zich is dat geen bezwaar, want je zou de achterste spant niet echt nodig hebben voor de beplanking. Maar het is wel duidelijk dat er ingrijpende veranderingen van de steunen A-B nodig zijn. En je hebt die steunen wel nodig voor de dwarsscheepse beplanking van de holle en bolle wulf tussen onder- en bovenspiegel.
Ook hier zie ik eigenlijk maar twee oplossingen:
De bestaande steunen drastisch wijzigen. Op zich zouden dat er maar 6 hoeven te zijn, wat het voordeel zou hebben dat er geen steun precies midscheeps komen. Daar moet namelijk ook de doorvoering voor de roerpen komen, en dat hebben ze bij de kit opgelost door een ingewikkelde constructie met vulstukken tussen de middelste en de daarnaast gelegen steunen, waarna de middelste steun wordt doorboord voor de doorvoering van de roerpen. Met één steun minder (en dus geen midscheepse steun) zou dit eenvoudiger kunnen.
Nieuwe steunen maken. Van tekening in combinatie met meten aan de provisorische montage zouden 6 nieuwe steunen ontworpen en gemaakt kunnen worden. Die zouden dan ook wat minder zwaar uitgevoerd kunnen worden, bijvoorbeeld van 5 mm multiplex (gelijk aan de spanten) in plaats van de 10 mm dikte die ze nu hebben. Afschuinen voor het volgen van de kromming wordt dan ook een stukje eenvoudiger.
Ik aarzel nog, en misschien duurt het nog even voor ik een definitieve beslissing neem want er komt een periode aanzetten waarin ik wat minder of misschien wel helemaal geen tijd voor modelbouw zal hebben. Dat geeft me dan gelijk de tijd om alles even te laten bezinken, en daarna een weloverwogen beslissing te nemen.
Groet,
Ad
