Bouwverslag Friedrich Wihelm zu Pferde, een 17e eeuws fregat

[Ad Bakker]

Inderdaad was een heel gepuzzel, maar gaandeweg de werkzaamheden werd mij eigenlijk pas duidelijk hoe het moest

Dat is inderdaad zo. Sommige dingen moet je inderdaad goed plannen, met er zijn zaken die je pas goed inzichtelijk krijgt als je het in het echt voor je ziet als je er aan toe bent.
Ik heb dat vaak ook met tekenwerk. Je bent geneigd om alles vergroot uit te tekenen, maar als je aan het maken en monteren van zaken toe bent moet je jezelf dwingen om het ook 1:1 op je beeldscherm te tonen om alles weer in de juiste proporties te zien.

Ik heb nog een correctie op m'n vorige klaagzang over de berghouten. Het blijkt minder erg te zijn dan ik dacht. De berghouten bestaan uit 3 latten van 3x8 mm en 1 lat van 3x5 mm. Die heb ik precies, de 6 latten 3x5 mm die ik mis zijn voor andere zaken, zoals verschansingskappen. Dat is dan wel redelijk op te lossen. Het aardige is ook wel dat de berghout latten donkerder zijn dan de huid beplanking. Dus die springen er wel aardig uit.
Wat ik wel merkte daarnet is dat ze enorm bros zijn. Ik aarzel of dat met nat maken nog goed komt. Ik weet ook niet zeker of dat wel noten is, het heeft een aanzienlijk grovere struktuur en mindr glad oppervlak. Grote kans dat daar toch nieuwe voor aangeschaft gaan worden. Het noten voor de tweede beplanking is wel soepel en heeft een mooi oppervlak.

Groet,

Ad

 

[Jan Veraart]

dat brosse hout is inderdaad een nadeel van een "oude" kit die al een aantal jaren ergens heeft gelegen.
indertijd met mijn Statenjacht een zelfde probleem gehad en daar de kritieke stukken ook vervangen (berghout) en de 2e laag geheel nieuw gekocht.

 

[Germt]

De berghouten bestaan uit 3 latten van 3x8 mm en 1 lat van 3x5 mm.

Mijn berghouten hebben dezelfde maat.
Om straks die berghouten van 3 mm dik en 8 breed, netjes om de boeg gebogen te krijgen heb ik zo'n elektrische planken buiger aangeschaft, want dat is toch behoorlijk dik om zo even te buigen

Germt

 

[Ad Bakker]

Mijn berghouten hebben dezelfde maat.

Germt, ik vergiste me. Concentratie was een beetje weg denk ik. Ze zijn 2x8 en 2x5 mm. Maar zoals ik al zei, ze zijn veel te bros en ik vind het uiterlijk ook maar zo-zo.
Ik denk morgen (als bezoek aan KNO arts vroeg in de morgen geen roet in het eten gooit) naar de modelbouwwinkel op R'dam Zuid te gaan, want ik heb 2 mm triplex nodig en dat hebben ze hier bij de bouwmarkt niet. Maar het is nog de vraag hoe lang dat nog kan, want hij stopt ermee en was een paar weken geleden aan het inventariseren omdat hij een mogelijke (op)koper had. Als hij nog niet dicht is zal ik eens kijken wat hij nog heeft.

Als hij gesloten is moet ik naar Dordrecht, en dat is een hele trip. Dat is midden in de binnenstad, en het eenvoudigst is dan naar Zwijndrecht en daar het pontje naar Dordt. Maar dan ben je alles bij elkaar toch gauw drie kwartier kwijt, dus alles bij elkaar 1,5 uur + 0,5 uur snuffelen = 2 uur.

Was dat trouwens die buiger van Amati?

 

[Germt]

Was dat trouwens die buiger van Amati?

Klopt Ad, heb hem laatst tijdens een bezoek aan Andy bij de kombuis gekocht, uiteraard na een gedagen demonstratie van Andy met zijn strijkbout methode, en een demonstratie van de plankenbuiger van Amatie.
Ik moet zeggen dat dat ding goed werkt

Succes bij de arts morgen en natuurlijk bij hout houtshoppen

 

[FredRaket]

Inkepingen foutief gezaagd?

Hoi Ad,
Je noemde de inkepingen op de verkeerde plek in de spanten een slordigheid van de zager. Je gaat hierbij van uit dat de latjes over de lengte van het schip een extra functie hebben om de dekken te dragen. Maar dat is niet zo. Het plaatsen en verlijmen van de dekken staat los van deze latten. Je kunt dat ook zien aan de hoek van de latten - niet haaks op het dek - dat dit niet de functie is. De functie is vooral om stevigheid te verkrijgen tussen de spanten en dat staat ook als opmerking op blad 11. Mijn spanten zijn gezaagd volgens deze tekening, en komen niet uit ter hoogte van de dekken. Ik zou dus willen stellen dat het juist goed is dat de inkepingen een millimeter onder het dek zitten, zodat er geen ruimteconflict ontstaat.
Hoe vordert het verder? Ga je binnenkort al aan de slag met spanten lijmen?
Groeten,
Fred

Een ander te controleren aspect (volgens eerder genoemde bouwverslagen) zijn de inkepingen aan de buitenkant van de spanten. Op de eerdere foto van de "foute" spant 4 met op papier de correcte versie zijn die te zien, het gaat om inkepingen voor latten van 2x5 mm die een tweeledige functie hebben. In de eerste plaats dienen ze als langsversteviging van de romp. Maar ze moeten ook gaan dienen als oplegpunt/lijmverbinding voor de randen van de dekken, tussen de spanten in. Als die bevestiging niet goed is heb je kans dat de dekken aan de buitenkant gaan "golven". Die inkepingen moeten dus wel op de juiste plaatsen ten opzichte van de deklijn liggen. Helaas is dat in veel gevallen niet het geval, hieronder bijvoorbeeld spant 3:

Rechtsonder scheelt het zo'n 2 mm, en dat vul je niet met lijm. Helaas geldt dit voor vele plaatsen, dus ook hiervoor zijn herstelwerkzaamheden nodig. Dit zijn duidelijk slordigheden van de zager, want op tekeningen ziet het er op vrijwel alle plaatsen wel goed uit.
Ik zit nog te piekeren of ik de correcties van de slots voor of na het aanbrengen van de spanten op de kielbalk ga uitvoeren. Voor beide is wat te zeggen.
Groet,
Ad

 

[Ad Bakker]

Hoi Ad,
Je noemde de inkepingen op de verkeerde plek in de spanten een slordigheid van de zager. Je gaat hierbij van uit dat de latjes over de lengte van het schip een extra functie hebben om de dekken te dragen. Maar dat is niet zo.

Fred,

Ik had mijn wijsheid van manual 1 van Coward:

Before glueing down the two halves, I turned my attention to installing the pair of lower stringers (5 x 2 mm.) that help support the frames and the outer edge of this deck. The notches in the frames towards each end of the ship needed a slight amount of work to make a good fit.

En in de foto daarnaast laat hij ook zien dat hij de rand van het dek op de "stringers" klemt. Er zit ook wel logica in, want (ik geloof dat ik dat al eerder schreef) bij een dubbel gekromd dek krijg je snel de neiging dat dit aan de randen tussen de spanten gaat "golven".

Ik ben wel aan het voorbereiden, maar zoals ik (dacht ik) al aangekondigd had zit ik in een wat versnipperde periode van medische testen en ingrepen die me de concentratie wat ontnemen. Wat betreft die slots, ik blijf wel van mening dat dit een slordigheid van de zager is geweest. Er zijn meerdere spanten die wat dat betreft in het geheel niet symmetrisch zijn.

De spanten met verkeerde dekhoogten (9 en 10) zijn inmiddels wel aangepast, en de foute spant 4 heb ik uit de dubbel geleverde spant 5 gezaagd.

Als het goed is (ik ben alles nog eens dubbel aan het checken) ga ik komende week wel de spanten vastzetten op de kiel. Dan ga ik kijken hoe ik dat het beste met die stringers ga doen, of er zelfs een alternatief voor ga bedenken om de randen van de dekken toch te ondersteunen. Sowieso moet ik nog op 2 x 5 mm latten hiervoor uit, want bij het bijgeleverde hout zitten er onvoldoende. Mogelijk kies ik hiervoor een andere (vierkante 3 x 3 mm) maat die ik wel op voorraad heb, maar daarvan moet ik eerst kijken of die voldoende de benoedigde wringing aankunnen.

Groet,

Ad

 

[Ad Bakker]

Ondertussen heb ik alle spanten nog een keer nagelopen. Het bleek dat er nog één spant (nummer 7) was met een te hoge (ca. 2 mm) dekbalk voor het halfdek.
Ik loop tegen wat problemen aan waar toekomstige bouwers met gelaserde spanten waarschijnlijk wat minder problemen mee zullen ondervinden. Bij het controleren van de spanten moet je controleren of:

1. loodrecht op de waterlijn staan;
2. loodrecht op de kielbalk;
3. niet getordeerd staan, dat wil zeggen dat de dekken horizontaal staan.

De eerste twee zijn, als de kielbalk goed op de bouwplank staat eenvoudig met een blokhaak te controleren, maar bij dat laatste punt heb je een probleem omdat de dekken een dekrondte hebben die niet altijd even regelmatig is. Bij het later oplijmen van de dekken wordt dat wel wat afgevlakt, maar bij de controle van de stand van een spant heb je dus eigenlijk geen goede punten om dat te controleren. Dat lukt alleen maar als je een horizontale lijn op de spant hebt, en die is er niet.

De enige manier om daar aan te komen is om eerst de vertikale hartlijn van de spanten te vinden. Dat lukt met enige moeite door op diverse hoogten het midden op te meten. Door zaagonnauwkeurigheden moet je dat echt op een aantal punten doen en dan de beste lijn voor het hart daaruit te halen. Daarna met de passer een loodlijn op de hartlijn construeren, dan moet je dus in principe een lijn krijgen die horizontaal loopt.

Als de spant nu op de kiel staat kan je beter controleren of deze niet "getordeerd" staat door de afstand van de horizontaal tot de bouwplank te meten, en net zo lang te corrigeren (door wat vijlen van het slot) tot de afstand aan beide kanten gelijk is.
In een vorig verslag heb al aangegeven dat dit voor het grootspant (nummer 5) niet echt een probleem was. Dit bleek echter toeval, want vrijwel alle andere spanten moeten wel gecorrigeerd worden op dit punt.


Uiteindelijk toch maar de stoute schoenen aangetrokken, en het grootspant op de kielbalk gelijmd. Deze behoefde zoals eerder gezegd nauwelijks noch aanpassingen, alleen een hele kleine, zodanig dat je geen echt geen kracht moet uitoefenen om hem loodrecht op de kiel te krijgen. De horizontale stand van het dek, maar nu gecontroleerd aan de hand van de loodlijn op de hartlijn bleek ook te kloppen.

Snel die stoute schoenen weer uitgetrokken, om tijdens het drogen zo min mogelijk trilling te hebben.


Als dit goed droog is ga ik de tweede spant (4 of 6, nog even kijken wat me het best uitkomt) erop zetten met verbindingsstukken tussen beide spanten zodanig dat je een stijf, onvervormbaar geheel krijgt. Ik denk dat voor alle spanten maar te gaan doen, en daarna maar eens kijken hoe we dat met de langslatten door de inkepingen aan de buitenkant van de spanten gaan doen.


Groet,


Ad

 

[Germt]

Complimenten hoor hoe je dit karwei aanpakt.
Een goed begin is immers het halve werk.
En het is o zo belangrijk een mooi recht geraamte te krijgen

Germt

 

[FredRaket]

Spanten controle

Hoi Ad,
Geinspireerd door jouw hogere goniometrie ben ik mijn spanten ook gaan controleren. Echter ik maak het me zelf gemakkelijk met de aanname dat de tekeningen van Euromodel kloppen. Dus ik neem blad 11:

En leg hierop de spanten van mijn kit:

Wat ik zie is in ieder geval GEEN slordige zager. Maar ik denk dan ook dat mijn kit nieuwer is wat ook bleek uit jouw boegbeeld die massief bleek te zijn. Mijn kit lijkt het hout op submillimeter nauwkeurig te zijn. Ik denk iets van 0.1 - 0.2 mm en dat krijg je alleen zo met lasersnijden neem ik aan. De nauwkeurigheid ontleen ik aan het feit dat de gearceerde vlakjes van de spanten (5mm hoog) waar de verstevigingsbalk moet komen, zeer exact overeenkomen met de daadwerkelijk gezaagde spanten van mijn kit. Zie de volgende foto:

NB: Je ziet in mijn kit dat spant 4 = spant 5. Dezelfde problematiek zoals jij al noemde. Op de nieuwe tekeningen is netjes een erratum linksonder gegeven. Dat wordt even uitknippen en plakken over de foutieve spant 4. Dat moet lukken.

De meest voor de hand liggende conclusie van mijn controle: uitgezonderd spant 4 zijn alle spanten perfect van vorm, immers 100% conform de tekening. Maak ik hier een denkfout Ad, of moet ik geen enkele tekening vertrouwen?

Ik wil nog even ingaan op de andere genoemde kwestie: moeten alle inkepingen aangepast worden zodat het dek ook kan dragen op de dwarsbalken? Hmm, een vervelend tijdrovend werkje, en is dat nodig? Niets op de tekening wijst er op. Maar inderdaad Peter Coward onze "voorbeeld bouwer" heeft dit bedacht. Echter ik zie ook een bouwverslag waar het dek verlijmd zit terwijl geen enkele verstevigingsbalkje is geplaatst. Volgens mij is het aanbrengen van deze balkjes indien jouw methode gevolgd tijdens het lijmen zelfs helemaal niet nodig. Nou ja, een huidplankje zal er straks wel dankbaar tegenaan gelijmd kunnen worden. Mijn conclusie blijft: die balkjes hebben maar een functie namelijk het verstevigen van de spantenconstructie. Ik zal dan ook niet alle 10 spanten hierop aanpassen. Ik heb even geteld: 50 inkepingen moeten "verplaatst" worden en dat lijkt me echt gekkenwerk. Veel balkjes staan onder een hoek, dus dat betekent of recht lijmen en de buitenkanten schuren, of onder een hoek lijmen en dan het oplegvlak vlak schuren. Pfff, al die moeite. Ik zou niet weten waarvoor.
Als ik het zo zie op de tekening hebben de dekken iets van 80% oplegvlak in de dwarsrichting, en dat het dek aan de randen dan naar beneden gaat hangen heb ik dan ook helemaal geen angst voor.

Tot zover mijn kijk op de "slordige zager" en de "glooiende dekken".

Zeg Ad, super dat je echt begonnen bent Het echt werk komt er aan en ik volg je op de voet. Daar waar mogelijk kan ik adhv mijn iets nieuwere kit en tekeningen je misschien verder helpen.

Groeten,
Fred

 

[Ad Bakker]

Fred, ik vermoed inderdaad dat jij gelaserde spanten hebt, en ik gezaagde. Op de kielbalk was dat ook al te zien, daar zat een onbedoelde golving in de bovenkant.
Dat erratum voor spant 4 zat bij mij als bladzijde bij het document met Engelse vertalingen en de onderdelenlijst. Ik had hem uit de extra spant 5 gehaald door de sleuf met de kielbalk als uitgangspunt te nemen. Maar nu met passen kom ik erachter dat die waarschijnlijk ook niet helemaal accuraat is. Ik heb hem daarna eens ingescand en in m'n tekenprogramma geïmporteerd. Het is moeilijk om hen dan uit te richten, want zelfs de getekende hartlijn is niet recht. Ik heb toen aan de hand van de dekken geprobeerd hem uit te lijnen, en dan kom ik tot het volgende:

Het midden van de twee rode lijnen met elkaar verbonden als hartlijn aangenomen, dat is de vertikale gestippelde lijn (controle: die hartlijn staat exact loodrecht op de twee rode deklijnen). Als ik dat aanneem dan zou de sleuf er als de getrokken blauwe lijn uit moeten zien. De afwijking lijkt klein, maar is rechts onder toch zo'n 1,5 mm. En deze mate van "scheefheid" klopt ook bij benadering met wat ik waarneem als ik de spant op de kielbalk zet. Ik ben de sleuf aan het aanpassen, dus weet ik pas later of dit goed gaat komen. Anders moet ik een nieuwe spant maken, maar ik heb geen 5 mm materiaal liggen.

Eerst maar eens kijken of ik dit passend weet te krijgen. Spant 6 aan de andere kant past wel perfect, dus die gaat er misschien vanavond nog op.

Als jou tekening dezelfde is als de mijne, en je spanten kloppen precies, dan zou dat ook betekenen dat de dekbalken voor het halfdek bij spant 9 en 10 en van het kampanjedek bij spant 10 niet goed zitten. Als je dat wilt controleren hoef je dat niet zo ingewikkeld te doen als ik gedaan heb, je kan de dekafstanden ter plaatse van spant 9 en 10 opmeten van tekening 10, en die dan met je spanten vergelijken. Ik vermoed dat je dan tot dezelfde conclusie komt als ik, en dat de dekprofielen van de spanten op die plaatsen zo'n 3 mm moeten zakken.

Ik hoor het wel.

Groet,

Ad

 

[Ad Bakker]

Geen spectaculaire vordering, maar wat mij betreft wel een belangrijke. Spant 7 nu ook geplaatst nadat alle correcties om die er recht in te krijgen waren uitgevoerd. Voor ondersteuning tijdens het verlijmen een viertal stukken MDF op exact de afstand tussen spant 4 en 5 gemaakt. Dat kan echt op de tiende mm nauwkeurig met een cirkelzaag met een fijnafstelling voor de geleider. Je kan zelfs op enkele honderdsten instellen, maar ik hou het maar op een nauwkeurigheid van 0,1 mm. Hieronder de situatie tijdens het drogen (rechts de al aangebrachte spant 5, links spant 6):

De lijmklemmen zijn zeer licht aangedraaid, enkel om te voorkomen dat de afstandsstukken er niet tussenuit glijden. In deze stand alles nog een keer gecontroleerd: haaksheid tov kielbalk en waterlijn, en horizontale stand.
Ik overweeg nog of ik de hulpstukken na het drogen er toch ook nog tussen lijm. Dan heb ik in ieder geval onder het (onderste) overloopdek een stevig verband, waaraan de rest kan worden opgehangen. Maar eerst laat ik dit toch maar even goed drogen.

De "foute" spant 4 is ondertussen wel aangepast, maar die heeft ook nog een ander probleem. De bovenstukken, boven het overloopdek, van beide kanten staan behoorlijk verwrongen tov elkaar, en de kracht die nodig is om dat recht te trekken baart me zorgen. Ik ga eerst eens kijken of vochtig maken en dan vlak geklemd laten drogen wil helpen. Maar als dat niet lukt dan toch maar een nieuw spant 4 maken. Het lijkt wel of alle ellende zich verzamelt in deze spant, want dit probleem heeft geen van de andere spanten in deze mate.

Groet,

Ad

 

[Germt]

Ik overweeg nog of ik de hulpstukken na het drogen er toch ook nog tussen lijm. Dan heb ik in ieder geval onder het (onderste) overloopdek een stevig verband, waaraan de rest kan worden opgehangen.

Ik heb tussen al mijn spanten balkjes van 12 x 12 mm gelijmd om dat stevige verband te krijgen.
Het maakt het beplanken iets makkelijker doordat je een mooi stijf frame hebt.
Maar ik ga er van uit dat jij dat wel weet
Germt

 

[Ad Bakker]

Ik heb tussen al mijn spanten balkjes van 12 x 12 mm gelijmd om dat stevige verband te krijgen

Zelfde principe/resultaat inderdaad. Ik denk dat ik voor de hogere dekken ook zoiets ga doen, onder het onderste overloopdek zitten die relatief zware platen niet in de weg.

Ad

 

[ABrouwer]

Ik krijg het gevoel 17de eeuws bezig geweest te zijn door alles op het oog en met proeflatjes (senten) te controleren en met de vijl en vulhoutjes te corrigeren.

Andy

 

[Ad Bakker]

door alles op het oog en met proeflatjes (senten) te controleren en met de vijl en vulhoutjes te corrigeren.

Dat met die vijl en eventuele vulstukjes/spietjes gaan nog wel komen hoor, Andy. En laatste controle is "op het oog", zo heb ik al een paar dingen gezien die correctie nodig hebben. Maar vooral voor het plaatsen van de spanten gebruik ik toch liever de ultra moderne blokhaak, stalen lineaal, potlood en passer.

Ad

 

[ABrouwer]

.......Maar vooral voor het plaatsen van de spanten gebruik ik toch liever de ultra moderne blokhaak, stalen lineaal, potlood en passer.

Ad

Je vergeet de onvolprezen Legoblokjes toch niet?
Altijd exact haaks, passen waar een blokhaak niet tussen past en dat voor een klein prijsje

Andy

 

[Jan Veraart]

inderdaad de lego methode is mij ook goed bevallen, zeker als het eerste spant goed staat.

 

[FredRaket]

Spanten 9 + 10 nameten

Dubbel, sorry.

 

[FredRaket]

Spanten 9 + 10 nameten

Hoi Ad,
Vanavond mijn huiswerk gedaan en de "makkelijke methode", dwz zonder CAD programma's, maar gewoon aflezen van tekening en meten van de spanten, uitgevoerd.
Ik voelde mij hiertoe verplicht, want weliswaar zijn mijn spanten met millimeter precisie uitgezaagd, maar zou de tekening van de spanten dan niet 100% zijn?

Dus hopla: de afstanden tussen overloop- en verdek gemeten, idem de afstanden tussen overloop- en halfdek en idem die tussen overloop- en kampanjedek voor de spanten nr. 9 en 10. Ik neem dus als referentie het overloopdek. Op de foto zie je verder spant 6, en die klopt heel aardig.

En inderdaad ik zie/meet voor spant 9 afwijkingen +1, +3 en +0 millimeter
en voor spant 10 afwijkingen van +0, +1 en +3 millimeter. Plusteken betekent uitgezaagde spant zal resulteren in een te hoge positie voor het dek.

Deze afwijkingen heb ik afgerond, maar ook de +1 mm is zeker significant. Met name het campagnedek komt overeen met jouw CAD-tekening: spant 9 klopt heel aardig, maar spant 10 heeft een afwijking van 3 millimeter!

Om een gevoel te krijgen voor zulke afwijkingen, heb ik deze met pen op de spanten aangegeven.

Dat is niet niets! Volgens Ad zijn dit de ergsten. En dat hoop ik maar. Voordat ik de bouw zal starten ga ik op dezelfde wijze alle spanten nalopen en zeker corrigeren daar waar nodig.

Leuke opmerkingen ook in bouwinstructie van Como (Peter Coward): all frames 7-10 needed adjustment due to the inclination of the decks. En dit komt nog een paar keer terug: veel spanten moeten aangepast worden. Hij komt daar dan achter tijdens het plaatsen van de dekken.....

Ik ben benieuwd wat spant 4 uit de "errata corrige" teweeg gaat brengen. Mogelijk een errata op de errata?

Bedankt Ad voor al je pionierwerk! Je gaat zeer alert te werk!

Fred